هیپوکسی حالتی از است که با کمبود اکسیژن به دلیل تامین ناکافی آن یا به دلیل اختلال جذب آن در سلول ها و بافت ها همراه است. هیپوکسی می تواند هم نتیجه تعدادی از بیماری ها و هم یک عامل تحریک کننده باشد. اغلب، هیپوکسی به یک پیوند کلیدی در ایجاد شرایط و بیماری های پاتولوژیک تبدیل می شود، بنابراین نمی توان آن را تصادفی دانست. در این مواقع معمولا نیاز به دستگاه اکسیژن ساز ضروری است.
کمبود اکسیژن یا هیپوکسی چیست؟
نارسایی اکسیژن در اندام های مختلف هیپوکسی نامیده می شود. اما معمولا به صورت های متفاوت ظاهر می شود.
هیپوکسیک (اگزوژن)
با کاهش محتوای اکسیژن در هوای استنشاقی (اتاق های تهویه نشده، کوهپیمایی در ارتفاعات، پرواز در ارتفاع بالا بدون تجهیزات اکسیژن
تنفسی
در صورت نقض کامل یا جزئی حرکت هوا در ریه ها (به عنوان مثال: خفگی، غرق شدن، تورم مخاط برونش، برونکواسپاسم، ادم ریوی، پنومونی و غیره
کمبود اکسیژن
همیک (خون)
با کاهش ظرفیت اکسیژن خون، به عنوان مثال، هنگامی که خون توانایی خود را برای اتصال اکسیژن به هموگلوبین گلبول قرمز که حامل اصلی اکسیژن است از دست می دهد. اغلب مسمومیت با مونوکسید کربن، با همولیز گلبول های قرمز، کم خونی رخ می دهد.
گردش خون
با نارسایی قلبی عروقی، زمانی که حرکت خون غنی شده و رسیدن اکسیژن به بافت ها و اندام ها دشوار مشکل یا غیرممکن است (به عنوان مثال: انفارکتوس میوکارد، نقص قلب، واسکولیت، آسیب عروقی در دیابت و غیره).
هیستوتوکسیک (بافت)
با اختلال در جذب اکسیژن توسط بافت های بدن (به عنوان مثال: برخی از سموم و نمک یا فلزات سنگین می توانند آنزیم های دخیل در تنفس بافت را مسدود کنند.
اضافه بار
به دلیل بار عملکردی بیش از حد بر روی اندام یا بافت (به عنوان مثال: بار بیش از حد بر روی عضلات در حین کار سخت، زمانی که نیاز به اکسیژن بیشتر از جریان واقعی آن به بافت است). کمبود اکسیژن خون بوجود می آید.
علائم و نشانه های هیپوکسی
مکانیسم های محافظت از بدن در برابر هیپوکسی: علائم هیپوکسی بسیار متنوع است و تقریباً شدت آن، مدت زمان قرار گرفتن در معرض عوامل و علت وقوع بستگی دارد. ما ابتدایی ترین علائم را ارائه خواهیم داد و علل ایجاد آن ها را توضیح خواهیم داد.
انواع هیپوکسی و تفاوت آن ها
کمبود اکسیژن در دو نوع حاد و مزمن بروز می کند.
- هیپوکسی حاد بعد از چند دقیقه، چند ساعت ایجاد می شود. از زمان شروع قرار گرفتن در معرض عوامل ایجاد کننده یا ممکن است مزمن باشد (به آهستگی، طی چند ماه یا چند سال ایجاد می شود).
- هیپوکسی حاد دارای یک تصویر بالینی بارزتر و عواقب شدید به سرعت در حال توسعه برای بدن است که ممکن است غیرقابل برگشت باشد. هیپوکسی مزمن، زیرا به آرامی رشد می کند، به بدن بیمار اجازه می دهد تا با آن سازگار شود، بنابراین بیماران مبتلا به نارسایی شدید تنفسی در زمینه بیماری های مزمن ریوی برای مدت طولانی بدون علائم چشمگیر زندگی می کنند. در همان زمان، هیپوکسی مزمن نیز منجر به عواقب جبران ناپذیری می شود.
- هیپوکسی جنین که حتی در شکم مادر نیز به وجود می آید.
مکانیسم های اصلی محافظت بدن در برابر هیپوکسی
- افزایش دفعات تنفس، برای افزایش تامین اکسیژن به ریه ها و انتقال بیشتر آن توسط خون. در ابتدا، تنفس مکرر و عمیق است، اما با تخلیه مرکز تنفسی، شخص با کمبود اکسیژن مواجه می شود.
- افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون و افزایش برون ده قلبی. بنابراین، ارگانیسمی که گرسنگی اکسیژن را تجربه می‌کند، سعی می‌کند تا حداکثر و با بیشترین سرعت ممکن اکسیژن را در بافت‌ها «توزیع» کند.
- انتشار خون رسوب شده در جریان خون و افزایش تشکیل گلبول های قرمز برای افزایش تعداد حامل های اکسیژن.
- کند کردن عملکرد بافت ها، اندام ها و سیستم های خاص به منظور کاهش مصرف اکسیژن.
- جایگزینی منابع انرژی جایگزین، از آنجایی که اکسیژن کافی برای برآوردن کامل نیازهای انرژی بدن وجود ندارد، منابع انرژی جایگزین برای اطمینان تقریباً از تمام فرآیندهایی که در بدن اتفاق می‌افتند راه اندازی می‌شوند. این مکانیسم دفاعی گلیکولیز بی هوازی نامیده می شود، یعنی تجزیه کربوهیدرات ها (منبع اصلی انرژی که در طی تجزیه آن ها آزاد می شود) بدون مشارکت اکسیژن. اما این فرآیند باعث تجمع محصولات ناخواسته مانند اسید لاکتیک و همچنین تغییر در تعادل اسید و باز به سمت اسید (اسیدوز) است. در شرایط اسیدوز، شدت کامل هیپوکسی شروع به آشکار شدن می کند. میکروسیرکولاسیون در بافت ها مختل می شود، تنفس و گردش خون ناکارآمد می شود و در نهایت به تخلیه کامل ذخایر و توقف تنفس و گردش خون، یعنی مرگ منجر می شود.
علائم هیپوکسی
عواقب هیپوکسی
مکانیسم های فوق در هیپوکسی کوتاه مدت حاد به سرعت تخلیه می شود که منجر به مرگ بیمار می شود. در هیپوکسی مزمن، آنها می توانند برای مدت طولانی عمل کنند و گرسنگی اکسیژن را جبران کنند، اما رنج مداوم را برای بیمار به ارمغان می آورند. اول از همه، سیستم عصبی مرکزی آسیب می بیند.
اختلالات خفیف در هیپوکسی مغز
این اختلالات در هیپوکسی مغری عبارتند از سردرد، خواب آلودگی، بی حالی، خستگی، اختلال در تمرکز. علائم شدید هیپوکسی: بی جهتی در فضا، اختلال در هوشیاری تا کما، ادم مغزی. بیماران مبتلا به هیپوکسی مزمن به اختلالات شخصیتی شدید مرتبط با به اصطلاح دست می یابند. انسفالوپاتی هیپوکسیک
محتوای کم اکسیژن در بافت ها
با رنگ آمیزی آنها به رنگ آبی (سیانوز) آشکار می شود. اسپاسم برونش، آکروسیانوز وجود دارد، رنگ مایل به آبی انگشتان و ناخن
نحوه تشخیص هیپوکسی
علاوه بر مجموعه علائم مشخصه شرح داده شده در بالا، روش های تحقیق آزمایشگاهی و ابزاری برای تشخیص کمبود اکسیژن در خون استفاده می شود.
پالس اکسیمتری ساده ترین راه برای تعیین هیپوکسی است. کافی است یک پالس اکسیمتر روی انگشت خود قرار دهید تا در عرض چند ثانیه میزان اشباع خون با اکسیژن مشخص شود. به طور معمول، این رقم کمتر از ۹۵٪ نیست.
روش های درمان هیپوکسی کدامند؟
اقدامات درمانی باید با هدف از بین بردن علت هیپوکسی، مبارزه با کمبود اکسیژن، اصلاح تغییرات در سیستم هموستاز انجام شود.
گاهی اوقات، برای مبارزه با هیپوکسی، تهویه اتاق یا راه رفتن در هوای تازه کافی است. در موارد هیپوکسی که ناشی از بیماری های ریوی، قلب، خون یا مسمومیت بوده است، اقدامات جدی تری لازم است.
درمان در انواع مختلف کمبود اکسیژن چگونه است؟
- هیپوکسیک (اگزوژن): استفاده از تجهیزات اکسیژن درمانی مانند اجاره دستگاه اکسیژن ساز یا کپسول اکسیژن
- تنفسی (تنفسی): استفاده از گشادکننده های برونش، ضد هیپوکسان ها، داروهای مسکن تنفسی و غیره، استفاده از دستگاه بای پپ یا اکسیژن ساز.
- همیک (خون): انتقال خون، تحریک خون سازی، درمان اکسیژن.
- گردش خون: عملیات اصلاحی بر روی قلب و یاعروق خونی، گلیکوزیدهای قلبی و سایر داروها با اثر کاردیوتروپیک. ضد انعقاد، عوامل ضد پلاکت برای بهبود میکروسیرکولاسیون. در برخی موارد از اکسیژن درمانی در منزل استفاده می شود.
- هیستوکسیک (بافت): پادزهر برای مسمومیت، تهویه مصنوعی ریه ها، داروهایی که استفاده از اکسیژن توسط بافت ها را بهبود می بخشد، اکسیژن رسانی.
درمان کمبود اکسیژن مغز چیست؟
در صورت مشکوک بودن به هیپوکسی مغزی، ارائه اکسیژن به بیمار در اسرع وقت از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر بیمار خارج از محیط بیمارستانی باشد، انجام تنفس مصنوعی و ماساژ قلب ضروری است. پس از استحکام وضعیت بیمار، برنامه توانبخشی مناسب انتخاب می‌شود. درمان هدفمند هیپوکسی به منظور بازگرداندن سطح اشباع اکسیژن بافت‌ها و رفع عوامل زمینه‌ای آسیب انجام می‌شود.
هیپوکسی مغزی در اثر ایست قلبی
پس از ۲ دقیقه ایست قلبی، غلظت اکسیژن در بافت های مغز به صفر می رسد. در این مدت متابولیت های مضری مانند آدنوزین و اسید لاکتیک تجمع می یابند، که باعث آسیب به هموستاز داخل سلولی و تجمع یون های کلسیم می شود.
سخن پایانی:
همانطور که از موارد فوق مشاهده می شود، اکسیژن درمانی تقریباً در همه انواع هیپوکسی استفاده می شود: از تنفس با مخلوطی از کپسول اکسیژن یا یک اکسیژن ساز گرفته تا تهویه مصنوعی ریه با ونتیلاتور. علاوه بر این، برای مبارزه با هیپوکسی، از داروهایی برای بازگرداندن تعادل اسید و باز در خون، محافظت کننده های عصبی و قلبی استفاده می شود. برای خرید یا اجاره دستگاه اکسیژن ساز و موارد دیگر با ما تماس بگیرید. اینستاگرام ما را دنبال نمائید.